Để hỗ trợ nhanh hồi phục, người bệnh sau mổ não nên ăn gì, kiêng gì và tuân theo thực đơn nào? Việc hiểu rõ tác động của các yếu tố dinh dưỡng đến cơ chế phục hồi hệ thần kinh sẽ thúc đẩy thay đổi hành vi ăn uống lành mạnh ở người bệnh.
Tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng trong quá trình phục hồi sau mổ não
BNDF - một hoạt chất có nguồn gốc từ não đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các tế bào thần kinh khỏi những tổn thương, bệnh tật cũng như cơ chế dẫn truyền synap. Các nghiên cứu cho thấy ngoài tập luyện thể dục thể thao ra, chế độ ăn uống được chọn lọc có tác dụng nhất định đến việc điều chỉnh nồng độ BDNF, từ đó tác động đến cơ chế phục hồi chức năng não và các tế bào thần kinh sau tổn thương. Bên cạnh đó, não rất cần dinh dưỡng để thích nghi và làm lành những tổn thương, hỗ trợ quá trình phục hồi của người bệnh sau mổ não. (1)
Theo các bác sĩ, người bệnh sau mổ não không chỉ nên ăn uống lành mạnh, hợp lý, đa dạng với đầy đủ các nhóm chất mà còn cần tăng cường các loại thực phẩm chứa nhiều axit béo Omega-3, Vitamin E, curcumin…; bổ sung thêm các món ăn giàu protein, sắt, kẽm, magie, vitamin A, vitamin B, vitamin C… Đồng thời, sau mổ nên tránh những món ăn quá nhiều gia vị, thức ăn quá mặn, hạn chế thực phẩm đóng hộp, các thức uống có gas, đặc biệt là thức uống chứa hàm lượng caffeine quá cao để tránh khởi phát viêm nhiễm và tổn hại đến sức khỏe.
Ngoài ra, tốc độ và mức độ hồi phục sau mổ não còn tùy thuộc vào các yếu tố khác như kỹ thuật được áp dụng để mổ não, mức độ hoạt động thể chất, sức khỏe tổng thể và ảnh hưởng của loại tổn thương não mà người bệnh gặp phải.
Nguyên tắc lựa chọn thực phẩm sau mổ não
Người bệnh sau mổ não cần tuân theo những nguyên tắc lựa chọn thực phẩm theo khuyến cáo của các chuyên gia. Một số lưu ý có thể tham khảo như:
1. Ăn đa dạng thực phẩm
Theo quan niệm cũ, để tránh viêm nhiễm hoặc sẹo sau mổ, không ít người chủ động kiêng khem nhiều món bò, gà, trứng, rau muống… Thực tế, đến nay chưa có bằng chứng khoa học xác thực điều này. Ngược lại, các bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng đặc biệt khuyến cáo người bệnh nên ăn đa dạng nguồn thực phẩm sau mổ não, trước hết là để tăng cường sức khỏe tổng thể, sau là phục hồi chức năng của hệ thần kinh.
Những thực phẩm giàu chất béo lành mạnh như Omega-3 và protein là “thức ăn” quan trọng của các tế bào não bộ. Các loại vitamin và khoáng chất như magie và kẽm đều cần thiết để bù đắp sự thiếu hụt dưỡng chất và năng lượng sau mổ não.
2. Ưu tiên thực phẩm giàu đạm
Vì sao thực phẩm giàu đạm (protein) lại được ưu tiên bổ sung trong chế độ ăn sau mổ não? Protein đóng vai trò xây dựng và sửa chữa toàn bộ các mô và tế bào trong cơ thể, bao gồm các tế bào thần kinh. Protein còn đóng góp vào việc điều chỉnh một số hormone và ổn định lượng đường trong máu, đồng thời giúp tăng tốc độ hồi phục những tổn thương sau mổ não.
Bên cạnh đó, protein còn tham gia vào quá trình củng cố sức mạnh cơ bắp. Do đó, nếu phân vân không biết mổ não xong nên ăn gì thì khi xây dựng thực đơn cho các bữa chính và bữa phụ, hãy nghĩ ngay đến việc kết hợp protein với ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau quả để không chỉ tăng cường sức khỏe tổng thể mà còn giúp nuôi dưỡng và duy trì sức khỏe của não bộ.
3. Kiểm soát lượng thực phẩm tiêu thụ
Mổ não là cuộc đại phẫu, ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và quá trình chữa lành của não bộ. Với quan niệm “không bổ dọc cũng bổ ngang”, một số người sau mổ não “bù đắp” quá nhiều cho cơ thể bằng những thực phẩm đại bổ, lại nhồi nhét trong thời gian ngắn khi cơ thể không kịp hấp thụ dẫn đến chướng bụng, đầy hơi, tăng nguy cơ thừa cân và tiềm ẩn những bệnh lý phát sinh sau phẫu thuật như tiểu đường, mỡ máu cao…
Tốt nhất, sau mổ não không nên ăn quá nhiều hay quá ít mà phải chia các bữa ăn đều đặn theo từng khoảng thời gian trong ngày, đặc biệt đừng quên duy trì bữa sáng chất lượng với đủ dưỡng chất thiết yếu và cân bằng.
4. Ưu tiên chọn thức ăn mềm, dễ tiêu hóa
Người bệnh sau mổ nói chung và sau mổ não nói riêng đều bị mất sức, lực nhai không còn khỏe như trước. Nhai thức ăn dai hoặc cứng có thể gây áp lực lên vị trí vết mổ, kích thích đường mổ mở. Một số trường hợp sau mổ, cơ thể suy yếu, gặp khó khăn trong việc tiêu hóa thức ăn rắn. Do đó, chế độ ăn mềm, dễ tiêu hóa sẽ góp phần không nhỏ vào việc đẩy nhanh thời gian hồi phục của người bệnh sau phẫu thuật não, đặc biệt là đối với những người mắc các chứng rối loạn thần kinh và bệnh thoái hóa thần kinh.
Sau mổ não nên ăn gì?
Để cải thiện hoạt động của não bộ sau mổ và giúp tái khởi động các chức năng não bộ trong thời gian sớm nhất, các chuyên gia khuyên người bệnh sau mổ não nên ăn các loại thực phẩm sau:
1. Rau củ các loại
Các loại rau xanh, củ quả chứa nhiều dưỡng chất chống oxy hóa mạnh như Beta-carotene, Lycopene, Lutein, Zeaxanthin, vitamin C, vitamin B, vitamin E… giúp bảo vệ các tế bào não khỏi những tổn thương bởi các gốc tự do gây ra, ngăn ngừa các yếu tố gây viêm nhiễm, thúc đẩy nhanh quá trình phục hồi của não và hệ thần kinh. Trong đó, các loại rau củ giàu Omega-3 và vitamin E như bông cải xanh, rau chân vịt, khoai lang, hạnh nhân, hạt hướng dương luôn được ưu tiên trong chế độ ăn uống của bệnh nhân sau mổ não.
2. Trái cây tươi
Sau khi phẫu thuật não nên ăn gì? Một số nghiên cứu cho thấy một số loại quả mọng như dâu tây, việt quất giúp cải thiện hiệu quả khả năng ghi nhớ, tiếp nhận và xử lý thông tin cũng như củng cố các chức năng nhận thức khác. Đặc biệt, quả việt quất còn làm tăng hoạt chất dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não (BDNF), nhờ đó giúp làm lành các tế bào não và đóng góp vào quá trình sinh thần kinh (neurogenesis), phát triển các tế bào thần kinh mới tại vị trí tổn thương.
3. Cá béo
Axit béo không bão hòa đa như Omega-3 vừa giúp tăng cường sức khỏe tổng thể, vừa có lợi cho hệ miễn dịch của cơ thể. Từ rất lâu, các nhà khoa học đã phát hiện ra Omega-3 và axit docosahexaenoic (DHA) đều là những thành phần chính của màng tế bào thần kinh, đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc và chức năng của não.
Do đó sau mổ não, người bệnh nên bổ sung vào thực đơn hàng ngày các loại cá béo giàu Omega-3 như cá hồi, cá thu, cá trích, cá chim trắng, cá chép… Nguồn thực phẩm này có thể kìm hãm tế bào khối u phát triển, ngăn ngừa viêm nhiễm, nhờ đó rút ngắn thời gian làm lành các tổn thương sau phẫu thuật. Ngoài ra, trong các loại cá béo còn chứa nhiều dưỡng chất thiết yếu như kẽm, magie, vitamin các loại…, đặc biệt là DHA rất có lợi cho sự phục hồi sau mổ não.
4. Các loại thịt
- Thịt gia cầm bỏ da: Nguồn protein chất lượng cao trong các loại thịt gia cầm như thịt gà, thịt chim cút… thúc đẩy quá trình làm lành vết thương, tăng cường sức mạnh các cơ và cải thiện hệ miễn dịch cơ thể.
- Thịt nạc gia súc: Các loại thịt gia súc như thịt lợn, sườn cừu.. thường được bổ sung trong thực đơn sau mổ bởi chúng rất có lợi cho các cơ trong khoảng thời gian cần tịnh dưỡng, hạn chế hoạt động sau mổ.
5. Các loại đậu
Người mổ não nên ăn gì? Rất nhiều món ăn được liệt kê vào danh sách nhưng không ít người quên mất rằng các loại đậu như đậu đỏ, đậu đen, đậu trắng, đậu nành, đậu ngự, đậu Hà Lan, đậu gà,… đều là nguồn protein thực vật chất lượng cao, rất tốt cho người sau mổ não. Chỉ cần thêm một ít đậu vào các món ăn sẽ giúp củng cố thêm sức khỏe tổng thể và cải thiện đáng kể hệ miễn dịch của cơ thể.
6. Các loại hạt
Sau mổ não nên ăn gì? Các loại hạt là nguồn cung cấp axit béo Omega-3 dồi dào cho cơ thể sau mổ não. Đồng thời đây còn nguồn thực phẩm bổ sung đặc biệt quan trọng sau chấn thương não bởi chúng chứa flavonoid, một chất chống oxy hóa giúp chống lại các gốc tự do. Nếu bổ sung thêm các loại hạt như hạt lanh, mắc ca, óc chó,… vào chế độ ăn sẽ giúp người sau mổ não giảm viêm, tăng tuần hoàn máu não và đẩy nhanh tốc độ phục hồi.
Tuy nhiên, cần lưu ý, một số loại hạt như hạt bí chứa nhiều Omega-3, đồng thời cũng nhiều Omega-6. Các nghiên cứu cho thấy tiêu thụ quá nhiều Omega-6 có thể làm tăng tình trạng viêm. Do đó, với những loại hạt này, đừng nên ăn quá nhiều.
7. Ngũ cốc nguyên hạt
Sau mổ, cơ thể của người bệnh còn yếu, thường hay mệt mỏi nên những món ăn giúp duy trì mức năng lượng trong ngày sẽ rất hữu ích. Các loại ngũ cốc nguyên hạt như bánh mì nguyên cám, yến mạch, diêm mạch, mì ống và gạo lứt sẽ làm tăng cảm giác no lâu, chậm giải phóng năng lượng, lại có lợi cho hệ tiêu hóa sau khi cơ thể vừa trải qua cơn đại phẫu như mổ não.
Người bệnh sau mổ não kiêng ăn gì?
Sau mổ nào, người bệnh nên kiêng một số loại thực phẩm sau.
1. Rượu, bia
Không riêng mổ não mà với bất kỳ loại phẫu thuật nào, bác sĩ đều khuyến cáo người bệnh nên tránh các loại đồ uống có cồn trước và sau mổ. Rượu, bia cản trở khả năng đông máu, giảm tác dụng của một số thuốc an thần, tiềm ẩn nguy cơ biến chứng sau mổ. Trong số ít trường hợp sau mổ não xảy ra tình huống xấu phải xử trí khẩn, bác sĩ gây mê có thể tiêm thuốc gây mê mà không nắm rõ trước đó người bệnh có dùng rượu thì điều này đặc biệt nguy hiểm đến tính mạng. (2)
2. Nước ngọt có ga, thực phẩm nhiều đường
Đây đều là những thực phẩm nhiều đường, không có giá trị dinh dưỡng. Thức uống nhiều đường còn làm chậm quá trình tiêu hóa, tăng cân, gây ra tình trạng suy giảm đường huyết và gây quá tải các cơ quan quan trọng trong cơ thể nên rất bất lợi cho sự phục hồi cơ thể sau mổ.
3. Thực phẩm đóng hộp
Ít dinh dưỡng, chứa chất bảo quản, nhiều chất béo bão hòa, nhiều đường và nhiều muối là những lý do khiến thực phẩm đóng hộp nằm ngoài danh sách các món ăn tốt cho người sau phẫu thuật. Đối với những người gặp chứng khó tiêu, đồ hộp có thể còn gây khó chịu.
4. Thức ăn cay nóng
Các bác sĩ khuyên người sau mổ không nên ăn đồ cay nóng bởi chúng có thể kích ứng vết mổ, cản trở quá trình làm lành vết thương, kích ứng tiêu hóa gây đau, viêm và tiềm ẩn các vấn đề sức khỏe khác làm chậm quá trình phục hồi.
5. Thức ăn nhiều dầu mỡ
Đây là những món ăn có thể làm chậm quá trình hồi phục sau mổ, tăng viêm, gây cảm giác buồn nôn và nôn.
6. Món ăn khô cứng
Nguyên tắc ăn uống của người bệnh sau mổ là phải chọn thực phẩm mềm, sệt, tránh thức ăn quá cứng hoặc khô bởi chúng có thể kích thích vết mổ. Ngoài ra, thức ăn nếu khô cứng còn ảnh hưởng đến tiêu hóa và khả năng hấp thu của cơ thể.
Gợi ý thực đơn cho người bệnh sau mổ não
Thực đơn cho người bệnh sau mổ não nên có những món lỏng, mềm, sệt, dễ tiêu hóa với đầy đủ nhóm chất gồm đạm, chất xơ, chất béo, vitamin và khoáng chất nhằm tăng cường sức khỏe tổng thể và củng cố hệ miễn dịch. Bên cạnh đó, không thể thiếu những dưỡng chất hỗ trợ cho sự phục hồi của não. Người bệnh nên tư vấn bác sĩ dinh dưỡng. Dưới đây là một số thực đơn gợi ý:
1. Thực đơn 1
- Bữa sáng: Cháo thịt nạc băm kèm cà rốt thái nhuyễn và hành lá
- Bữa trưa: Súp thịt gà rau củ và nước ép lê hoặc táo
- Bữa phụ: Sữa chua và dâu tây tươi
- Bữa tối: Cháo đậu đỏ, ruốc thịt lợn và nước lọc
2. Thực đơn 2
- Bữa sáng: Cháo yến mạch và bông cải
- Bữa trưa: Cơm nhão, sườn cừu hầm và măng tây
- Bữa phụ: Sữa tươi và chuối
- Bữa tối: Cơm trắng nhão, thịt hầm sốt nấm
3. Thực đơn 3
- Bữa sáng: Phở gà
- Bữa trưa: Cháo trắng, thịt băm và rau bina
- Bữa phụ: Sữa chua việt quất
- Bữa tối: Cơm trắng nhão, cá hồi áp chảo, canh rong biển và nho tráng miệng
4. Thực đơn 4
- Bữa sáng: Bún sườn heo
- Bữa trưa: Cơm trắng mềm, cá thu áp chảo, canh mồng tơi và lê tráng miệng.
- Bữa phụ: Yến chưng hạt sen
- Bữa tối: Cơm trắng mềm, thịt kho trứng, canh bí đỏ và cam tráng miệng
5. Thực đơn 5
- Bữa sáng: Bún thịt xào
- Bữa trưa: Cháo đậu thập cẩm và nước ép cà rốt, lê, táo
- Bữa phụ: Tàu hũ mềm
- Bữa tối: Cơm trắng nhão, cá trắm kho, canh rau dền, quýt tráng miệng.
6. Thực đơn 6
- Bữa sáng: Súp rau củ và thịt nạc
- Bữa trưa: Cơm trắng nhão, gà kho gừng và táo tráng miệng
- Bữa phụ: Khoai lang luộc
- Bữa tối: Cơm trắng nhão, canh bí xanh hầm sườn non, trứng cuộn củ quả và bưởi tráng miệng
7. Thực đơn 7
- Bữa sáng: Hủ tiếu sườn
- Bữa trưa: Cơm trắng nhão, cá lóc hấp rau củ và lê tráng miệng
- Bữa phụ: Váng sữa
- Bữa tối: Cơm trắng nhão, đậu phụ nhồi thịt băm, rong nho trộn rau củ sốt mè và nho tráng miệng.
Một số lưu ý với chế độ ăn cho người bệnh sau mổ não
Bên cạnh các loại thực phẩm nên ăn và cần kiêng, chế độ ăn của người bệnh sau mổ não cần lưu ý:
- Thận trọng khi dùng các chất bổ sung: Một số người dùng thêm thực phẩm chức năng để cải thiện sức khỏe sau mổ nhưng trước khi sử dụng cần trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng bởi chúng có thể gây tương tác thuốc, ảnh hưởng một hoặc nhiều hơn trong số các loại thuốc được kê đơn mà người bệnh đang dùng.
- Dùng nguyên liệu tươi sạch hoặc nguồn cung cấp thực phẩm an toàn: Trong thời gian phục hồi sau mổ, người bệnh cần tránh nguy cơ ngộ độc thực phẩm, ảnh hưởng đến tiêu hóa và khả năng hấp thu dinh dưỡng. Do đó, nguồn nguyên liệu dùng để chế biến thực phẩm nên chọn sản phẩm hữu cơ và đảm bảo luôn tươi ngon. Nếu mua thức ăn chế biến sẵn nên chọn nhà cung cấp uy tín.
- Kiểm soát lượng thức ăn: Không nên ăn quá nhiều hay quá ít trong bữa ăn mà nên cân bằng, điều độ trong mỗi bữa. Tốt nhất chúng ta nên chia đều lượng thức ăn trong mỗi bữa và chia thành nhiều bữa trong ngày.
- Trao đổi với bác sĩ: Nếu cơ địa dị ứng với một loại thực phẩm nào đó hoặc mất cảm giác ngon miệng, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có thực đơn riêng phù hợp với bản thân giúp nhanh hồi phục.
Để đặt lịch khám, tư vấn chế độ dinh dưỡng sau mổ não, Quý khách có thể liên hệ khoa Thần kinh hoặc Dinh dưỡng, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, theo thông tin:
Tóm lại, sau mổ não ăn gì, kiêng gì cần phải tìm hiểu rõ để có những hiểu biết căn bản và tham vấn ý kiến bác sĩ trước khi lên thực đơn hàng ngày cho người bệnh. Một cơ thể khỏe mạnh, đầy đủ dưỡng chất là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy quá trình phục hồi của não bộ.
