Ở Thanh Hóa có một loài đặc sản nghe tên rất dữ dằn, ít người biết tới, đó là con bà chằn. Bà chằn còn có tên gọi khác là con xù xì hoặc con lư. Chúng là loài nhuyễn thể có lớp vỏ cứng ở ngoài.
Bà chằn trông hình thù tựa con rùa con, hình dung như nửa quả hồng xiêm, phần bụng màu vàng ươm như mỡ gà, phần lưng màu đất, da sù sì như da cóc, con nhỏ bằng ngón chân cái, con to bằng quả trứng vịt.
Cận cảnh con bà chằn
Ở Thanh Hóa, con bà chằn sinh sống ở vùng Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Quảng Xương, Nga Sơn. Loài này sống ở ngòi nước, bãi cỏ năn, cỏ lác, bãi bùn mép sông.
"Nghe đến tên bà chằn, chắc chẳn nhiều người sẽ thấy lạ lẫm bởi chúng có cái tên rất lạ. Nhưng với người dân Thanh Hóa chúng tôi, loài nhuyễn thể này gắn với tuổi thơ và những bữa cơm dân dã từ thời còn nghèo khó. Thời điểm thích hợp nhất để "săn" bà chằn là chiều tối, đặc biệt những hôm trời động mưa, hay sau cơn mưa, chúng thi nhau bò ra ngoài để kiếm thức ăn nên dễ khai thác. Còn ban ngày chúng núp vào bùn đất... để không bị phát hiện", chị Bích (ở Nga Sơn, Thanh Hóa) chia sẻ.
Con bà chằn sau khi khai thác về sẽ được làm sạch rồi bán ra thị trường
Theo chị Bích, con bà chằn có thể sống được khoảng 2 tuần sau khi bắt về. Loài này vùi sâu dưới lớp bùn nên công đoạn làm sạch mất khá nhiều thời gian. Hơn nữa, chúng tiết ra một lớp chất nhờn để bảo vệ cơ thể nên rất khó để làm sạch. Người dân địa phương thường vùi con này vào lớp tro tro bếp, vôi tôi, chà xát cho hết nhớt đến khi nào thân con bà chằn còn lại như màu mỡ gà mới đem rửa qua nước muối, sau đó làm sạch ruột rồi mới mang đi chế biến.
Từ bà chằn có thể chế biến thành nhiều món ngon đặc sản như hấp chấm mắm gừng, xào chua ngọt, xào sả ớt... Nếu trước đây, con bà chằn gắn với những bữa cơm người nghèo thì giờ đây chúng "lên đời", có mặt trong thực đơn ở các nhà hàng, quán ăn được thực khách ưa chuộng. Bà chằn tươi thì hấp chấm mắm là thơm ngon và béo ngậy nhất. Còn bà chằn đã bảo quản tủ đá thì chủ yếu làm các món xào.
Từ con bà chằn có thể làm thành nhiều món ngon, có mặt trong thực đơn nhà hàng
Trên thị trường, con bà chằn cả vỏ có giá khoảng 50.000 đồng/kg, còn loại chỉ có mỗi ruột giá lên tới 160.000 đồng/kg. Loại này đã được làm sạch sẽ, đóng túi cẩn thận để bán ở trên mạng hoặc siêu thị, người tiêu dùng mua về chỉ cần rửa qua là có thể chế biến được luôn.
Vì nhiều người ưa chuộng và bán được giá nên mấy năm gần đây, bà con ở vùng Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Quảng Xương, Nga Sơn rủ nhau đi bắt bà chằn mỗi khi đến mùa. Sau khi bắt về, bà chằn được làm sạch trước khi bán cho nhà hàng, hoặc đóng thùng gửi xe đi các tỉnh thành.
